Bankacılığın Kısa Tarihi

📚 Bankacılığın Kısa Tarihi: Temelden Bugüne

Bankalar, modern ekonomik sistemlerin temel taşlarından biridir ve tüm ekonomik aktörler için tasarruf, ödeme aracı, finansmana erişim ve ekonomik büyümenin anahtarı rolünü üstlenir. Bu sektör, yazının icadıyla başlayan uzun bir tarihsel gelişim sürecinin ürünüdür.

⏳ Bankacılığın Başlangıcı

• M.Ö. 2000’li Yıllar – Mezopotamya: Bankacılığın ilk temelleri burada atılmıştır.
  • Ticaret kredisi, faiz ve depozito işlemleri ilk kez görülmüştür.
  • İnsanlar değerli eşyalarını tapınaklara emanet etmiş, böylece ilkel finansal hizmetler ve aracı kurumlar ortaya çıkmıştır.
• Antik Yunan ve Roma: 🏛️ Argentariiler adı verilen para değişimcileri finansal hizmetler sunmuştur.
  • M.Ö. 1000’li yıllarda Mısır’da faizin, Antik Yunan’da ise bankacılık denetimlerinin izlerine rastlanmıştır.
• M.S. 13. Yüzyıl – Ödeme Mektupları (Letter of Credit): ✉️ Denizciliğin ve ticaretin gelişimiyle güvenli para transferi ihtiyacına yanıt olarak Avrupa’da kullanılmaya başlanmıştır.
  • Tacirler, bankerlere para yatırıp karşılığında ödeme mektubu alarak başka bir şehirdeki iş ortaklarına ödeme yapabilmiştir. Bu, günümüzdeki dış ticaret ödeme sistemlerinin tarihteki ilk örneklerinden biridir.

🏙️ Modern Bankacılığın Doğuşu

• 15-16. Yüzyıl: 🏦 Bugünkü anlamda ilk bankalar, ticaret, para ve sermaye hareketlerinin arttığı Hollanda, İngiltere ve İtalya’da kurulmuştur.
  • Banka kavramı, Latincedeki “banca” (tezgâh) kelimesinden türemiştir.
• 17. Yüzyıl – Çek Uygulamaları: 📝 Banka müşterilerinin kendi hesaplarındaki parayı üçüncü kişilere devretmesine imkân tanıyan ilk çek uygulamaları ortaya çıkmıştır. Bu, nakit taşımadan borç ödemeyi ve ticareti daha güvenli hale getirmiştir.
• 19. Yüzyıl – Ticari Bankalar: 🏭 Sanayi Devrimi‘nin etkisiyle büyük çaplı üretim yapan işletmelerin ve artan dış ticaret hacminin ihtiyaçlarına cevap verebilecek ticari bankalar kurulmuştur.
  • Bu bankalar, üretim için sermaye sağlama ve işletmelerin finansman ihtiyacını karşılama gibi kritik roller üstlenmiştir.

🌐 20. Yüzyıl ve Finansal Derinleşme

• 1970’ler – SWIFT Sistemi: 🌍 Küresel bankacılık sistemi teknolojik dönüşümler yaşamış, uluslararası para transferlerini kolaylaştıran SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) sistemi kullanılmaya başlanmıştır. Swift, uluslararası finans ve ticareti desteklemek amacıyla 1973’de kuruldu, 1977’de yayına girdi.
• 1980’ler – Liberalizasyon ve Türev Ürünler: 📈 Finansal liberalizasyon politikaları doğrultusunda bankalar yeni ürünler ve hizmetler sunmaya başlamış, türev ürünler gibi karmaşık finansal araçlar ortaya çıkmıştır.

📉 Krizler ve Uluslararası Düzenlemeler

Tarih boyunca yaşanan ulusal ve uluslararası ekonomik krizler, bankacılık sektörünün kırılgan yapısını gözler önüne sermiştir. Bu durum, sektörde daha etkin düzenleme, denetim, risk yönetimi ve sermaye yeterliliği yaklaşımlarını zorunlu kılmıştır.

• Önemli Krizler: 1929 Büyük Buhranı, 1973 Petrol Krizi, 1987 Borsa Krizi, 1994 Meksika Krizi, 1997 Asya Krizi, 2001 Arjantin Krizi, 2008 Küresel Finans Krizi ve 2010 Euro Bölgesi Borç Krizi.
• Basel Düzenlemeleri: 🏛️ Basel Komitesi öncülüğünde bankaların mali ve operasyonel altyapılarını güçlendirmek ve daha sağlam bir sermaye yapısı oluşturmak adına uluslararası standartlar geliştirilmiştir:
  • Basel I (1988): Bankalara toplam kredi riskleri için %8 sermaye ayırma şartı getirmiştir. Daha sonra piyasa ve operasyonel riskler de bu kapsama dahil edilmiştir.
  • Basel II (2004): Üç ana unsur üzerine kurulmuştur:
    • Asgari sermaye yeterliliği hesaplaması
    • Dikkate alınmayan risklerin içsel olarak ölçülmesi ve denetim otoritesinin denetimi
    • Belirli formatta düzenli olarak kamuya açıklama yapılarak piyasa disiplini sağlanması
  • Basel III (2010): Özellikle 2008 krizi sonrası likidite yeterliliğinin önemini ortaya koymuş ve bu kapsamda iki adet likidite rasyosu ve bir adet kaldıraç oranı ile asgari kriterler getirmiştir.